“BIG MAC”E GÖRE PARA BIRIMLERININ DEĞERI
Geçtiğimiz aylarda The Economist’in açıkladığı Big Mac Endeksi’nin 2021 yılı verilerine göre; 54 ülke arasında Big Mac’in dünyada en ucuz olduğu beşinci ülke Ukrayna. Yine aynı verilere göre, Türk Lirası yüzde 58,7 oranında değersiz. Bu veri ayrıca Merkez Bankası’nın reel efektif kur verisiyle uyumlu. Türkiye dışında; Ukrayna, Malezya, Endonezya, Azerbaycan, Rusya gibi ülkeler de, “Düşük değerli ulusal para birimleri” notunda yer alıyor. Yayınlanan rapora göre; Big Mac’in en ucuz olduğu ülkelerden birisi Lübnan. Ekonomik kriz ile boğuşan Lübnan’ın para birimi, Big Mac Endeksi’ne göre dolara kıyasla yüzde 70.2 değersiz durumda.  Big Mac, kişi başına düşen gelire göre dünyanın en zengin ülkelerinden biri olan Norveç’te, Amerika’dan yüzde 11,5 pahalı. Bu da, Norveç Kronu’nun Amerikan dolarına göre yüzde 11,5 daha değerli olduğunu gösteriyor. – Bir başka zengin ülke İsviçre’de de Big Mac Amerika’dan yüzde 24,7 daha pahalı. Big Mac’in en pahalı olduğu ülke ise Venezuela. Venezuela’da Big Mac, Amerika’ya göre yüzde 47,7 daha pahalı. Bu da bize yine Venezuela para biriminin dolara göre, daha değerli olduğunu gösteriyor. Big Mac, ihracatlarını desteklemek için ulusal paralarını bilinçli olarak değersiz tutan Asya ülkelerinde ucuza satılıyor. Çin’de Amerika’daki değerinin yüzde 38,8, Hong Kong’da yüzde 52,2, Hindistan’da yüzde 54,9, Endonezya’da yüzde 58,5 altında. Bu değerler, bu ülke paralarının aynı oranda dolara göre değersiz olduğunu gösteriyor.

İskandinav ülkelerinin ve Venezuela’nın para birimlerinin dolardan daha değerli olması şaşırtıcı gelse de bir gerçek. Venezuela’da resmi ve karaborsa olmak üzere iki ayrı pi – yasanın olması, sonucu etkileyen unsurlardan biri diyebiliriz. Dolar karaborsada resmi kura göre çok daha pahalı durumda. Birçok eleştiriye açık olan Big Mac Endeksi, basitliği nedeniyle seçiliyor. İzlanda, Zimbabve, Bermuda, Makedonya, Gana, Bolivya ve Kuzey Kore gibi ülkelerde McDonalds’ın bulunmaması, söz konusu ölçümün “temel” kabul edilememesini sağlıyor. İktisatta “Satın alma gücü paritesi” olarak bilinen teoriye dayanan endeks, aynı ürün veya ürün sepetinin farklı ülkelerde uzun vadede aynı değere karşılık gelmesi gerektiği fikrini temel alıyor. Bu endeksi eleştiren iktisatçılar ise yoksul ülkelerde işçilik maliyetinin daha düşük olduğuna dikkat çekerek buralarda Big Mac’in daha ucuz olmasının normal olduğunu, bunun kurun değeriyle ilgisinin olmadığını belirtiyorlar. Her ne kadar eleştiriye açık olsa da; birçok ülkenin para birimi arasında bir karşılaştırma yapılmasını pratik yoldan sağlayan söz konusu endeksin, ülkelerdeki koşullar hakkında bizlere bir fikir verdiği de muhakkak.